Η αυτοεκτίμηση απαντά στο ερώτημα < τι αξίζω >, αλλά δεν εξαντλείται σε μια απλή αξιολόγηση του εαυτού. Η αυτοεκτίμηση είναι γνώση για τις ικανότητες, τα προτερήματα και τις δυνατότητες του ανθρώπου και συνάμα εκτίμηση για την προσωπική αξία που βασίζεται στις αρετές και τις ικανότητες. Η γνώση επηρεάζει τις προσδοκίες. Τι περιμένει να επιτύχει και τι στόχους βάζει. Η προσδοκία είναι μια συγκεκριμένη πρόβλεψη. Μία πρόβλεψη που εκφράζει κάποια βεβαιότητα ότι μπορεί κάποιος να εκτελέσει ένα έργο με επιτυχία. Από την άλλη πλευρά το στοιχείο της εκτίμησης μετρά τις ιδιαίτερες δυνατότητες ενός ατόμου και κατά πόσον αυτές μπορούν να ικανοποιήσουν τις ανάγκες, και τους στόχους του.
Οι άνθρωποι αναλύουν και αξιολογούν τις ικανότητες του. Η αυτοεκτίμηση συγκεντρώνει και εκφράζει ένα σύνολο αντιλήψεων και αξιολογήσεων για τον εαυτό. Θα μπορούσε να ειπωθεί ότι οι επιμέρους αυτοεκτιμήσεις μολονότι ,καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα αξιολογήσεων και δεν είναι ανεξάρτητη η μια από την άλλη αλλά συναντιούνται σε ένα οργανωμένο σύστημα που αποτελεί την εικόνα του εαυτού.
Η απάντηση στο ερώτημα <τι αξίζω > φέρει και μια κοινωνική διάσταση και αναφέρεται στη θέση που κατέχει ο άνθρωπος στο κοινωνικό σύστημα. Η κοινωνία ως δομικά ιεραρχημένο σύστημα ορίζει σύνολα δεξιοτήτων και ικανοτήτων για τη κατάκτηση μιας συγκεκριμένης κοινωνικής θέσης καθεμιά από τις οποίες εξασφαλίζει διαφορετικά προνόμια και δικαιώματα. Οι άνθρωποι έχουν συνήθως ανάγκη να κατακτήσουν πολλές κοινωνικές δεξιότητες και να ανταποκριθούν σε πλείστους ρόλους για να προσδιορίσουν τον εαυτό τους ως ολοκληρωμένα μέλη της κοινωνίας. Έχουν ανάγκη να προσδιορίσουν τον εαυτό τους ως επιτυχημένοι γονείς, σύζυγοι, επαγγελματίες, ως άτομα που κατέχουν μοναδικές δεξιότητες έναντι των άλλων.
Η θετική επιτίμηση του ατόμου για την προσωπική αξία καλείται αλλιώς αυτοσεβασμός. Η λέξη αυτοσεβασμός σαν χαρακτηριστικό της προσωπικότητας έχει μεγάλη κοινωνική βαρύτητα. Είναι μια ζητούμενη κοινωνική αξία. Ο αυτοσεβασμός εκφράζεται ποικιλοτρόπως στην καθημερινότητα των κοινωνικών σχέσεων και διαμορφώνει τις διαπροσωπικές σχέσεις μέσα από την αλληλεπίδραση.
Σε προσωπικό επίπεδο η θετική αυτοεκτίμηση συνοδεύεται από αισθήματα ικανοποίησης και σταθερότητας. Ενώ η μειωμένη αυτοεκτίμηση οδηγεί σε διαρκή επερώτηση του ατόμου για τις ικανότητες του και σε αμφισβήτηση της ικανότητας του να επιτύχει τους στόχους του.
Μολονότι η αυτοεκτίμηση και ο αυτοσεβασμός επηρεάζονται από τις προσδοκίες των ανθρώπων και συνάμα τις επηρεάζουν σε μια διαλεκτική σχέση, το αίσθημα της προσωπικής αξίας φαίνεται ότι επηρεάζεται από την παιδική ηλικία του ανθρώπου. Το παιδί έχει ανάγκη την προσοχή και την επιβράβευση από το περιβάλλον και τους γονείς του. Εφόσον οι γονείς αναγνωρίζουν τις έμφυτες ικανότητες του παιδιού και επιβραβεύουν τα κατορθώματα του μαθαίνει ότι ο κόσμος είναι φιλικός για αυτό, αισθάνεται ασφαλές να είναι ο εαυτός του. Το περιβάλλον επίσης επιδρά και με ένα ποσοτικό στοιχείο. Εφόσον παρέχει την ασφάλεια ανάπτυξης ενός νέου ανθρώπου, το παιδί είναι ελεύθερο συναισθηματικών συγκρούσεων και μπορεί να καλλιεργήσει πολλές αρετές ώστε ο αυτοσεβασμός να έχει γερές βάσεις και ο άνθρωπος να μην είναι ευάλωτος στη γνώμη και στον έπαινο των άλλων.
Η αυτοεκτίμηση είναι εξερεύνηση.
Η σημασία της ζωής είναι διαφορετική για τον καθένα. Ζωή για τον ένα σημαίνει διαρκής αγώνας και επιτυχίες. Αγάπη για τον ανταγωνισμό και τις προκλήσεις. Για κάποιον άλλο η σημασία της ζωής είναι η περισυλλογή και ο ήρεμος περίπατος. Κάποιος τρέχει και κάποιος περπατά. Κάποιος ταξιδεύει και για κάποιο ο κόσμος του είναι το σπίτι του.
Οι διαφορετικές σημασίες που αποκτούν οι ζωές των ανθρώπων διαμορφώνονται στη διάρκεια του βίου τους. Στο τέλος γινόμαστε αυτό που θέλουμε ή αυτό που από την αρχή είμαστε αλλά δεν το θέλαμε.
Η αυτοεκτίμηση δεν αποτελεί μόνο το μέτρο που μετράμε τον εαυτό μας αλλά κάτι βαθύτερο. Επηρεάζει τις επιλογές μας. Τους δρόμους και τα μονοπάτια που βλέπουμε και αυτά που αφήνουμε. Ανάλογα είμαστε ευτυχείς με τις επιλογές μας ή δυστυχείς για αυτά που αφήσαμε. Είναι θέμα προοπτικής και προσωπικής ματιάς.
Ο τρόπος που ο άνθρωπος αξιολογεί τον εαυτό του επηρεάζει τις σχέσεις του και την ικανοποίηση που λαμβάνει από τους άλλους ανθρώπους. Το πόσο είναι ανοιχτός και διαθέσιμος. Η απομόνωση και η απομάκρυνση από τους άλλους είναι μια γραμμή άμυνας αλλά συνάμα και μια στέρηση στην ανθρώπινη ανάγκη εγγύτητας και τρυφερότητας.
Το έλλειμμα αυτοεκτίμησης αφορά και την εμπιστοσύνη στον εαυτό ότι μπορεί να ξεπεράσει και τα μεγάλα προβλήματα ζωής. Εκεί η αυτοεκτίμηση προστίθεται στο ψυχικό σθένος και μολονότι κάποιος γονατίζει εκτιμά ότι μπορεί να ξανασηκωθεί και να συνεχίσει.
Η αυτοεκτίμηση είναι πάντα στο επίκεντρο της Συμβουλευτικής και της Ψυχοθεραπείας. Δεν αποτελεί σύμπτωμα είναι στοιχείο του χαρακτήρα και της προσωπικότητας. Και είναι ο χαρακτήρας και οι άμυνες του κάθε ανθρώπου που τείνουν να διατηρούν τη σταθερότητα στη συμπεριφορά και στα συναισθήματα και είναι αυτά τα ίδια χαρακτηριστικά που επεξεργάζεται η Συμβουλευτική.
Εάν η ζωή δεν έχει πια τη διαφορετική σημασία που επιθυμεί ο κάθε άνθρωπος για τον ίδιο προσωπικά, καλείται να εξερευνήσει το νόημα. Στην εξερεύνηση αυτή ο ψυχοθεραπευτής μπορεί να είναι συνοδοιπόρος.
