Πολλές φορές οι άνθρωποι έρχονται στο γραφείο μου για τον πόνο μιας απώλειας. Η απώλεια μπορεί να αφορά ασθένεια, περιουσία, διαζύγιο, χαμό ενός αγαπημένου προσώπου.
Ο θρήνος που συνοδεύει την απώλεια είναι πανανθρώπινο γεγονός. Όλοι οι πολιτισμοί έχουν τελετές θρήνου , ώστε ο πόνος να μοιράζεται και να απαλύνεται βιωμένος από τους πολλούς που ο καθένας προσφέρει τον εαυτό του και λαμβάνει το μερίδιο του. Ένα φορτίο ,που μοιράζεται γίνεται ελαφρύτερο.
Ο θρήνος στη θεραπευτική διαδικασία είναι μια πρόκληση. Δεν υπάρχει το ασφαλές πλαίσιο θεραπείας που αφορά άλλες ψυχικές διαταραχές. Για να επικοινωνήσουμε με τον άνθρωπο που θρηνεί χρειάζεται να καταφύγουμε στις δικές μας απώλειες, να τις αφουγκραστούμε και να γίνουμε έτσι διαθέσιμοι σε ψυχικό επίπεδο στις απώλειες του άλλου, που ζητά την θεραπευτική συνδρομή μας.
Τι είναι η απώλεια;
Η απώλεια εμφανίζεται στη ζωή μας με πολλές μορφές. Κάθε φορά και για τον καθένα από εμάς αποκτά διαφορετικό νόημα ανάλογα με την απώλεια που βιώνουμε και τις δυσκολίες που αντιμετωπίζουμε.
Αντιμετωπίζουμε την απώλεια μέσα από τον θάνατο, την αρρώστια, την ανικανότητα, την καταστροφή της περιουσίας μας, το διαζύγιο, την απώλεια της εργασίας μας ή την καταστροφή της καριέρας μας και την διάλυση στενών σχέσεων όπως οι φιλίες μας και οι στενές οικογενειακές μας σχέσεις.
Ενώ ο πόνος της απώλειας και ο θρήνος αποτελούν αναπόσπαστο στοιχείο της ζωής μας, πολλές φορές στο ταξίδι της ζωής μας μία απώλεια μπορεί να μας φέρει αντιμέτωπους με ραγδαίες αλλαγές στη ζωή μας και να ταρακουνήσει αξίες και πεποιθήσεις . Η σύγχυση και ο φόβος, που ακολουθούν περιπλέκουν το θρήνο και μας αφήνουν χωρίς πυξίδα.
Οι μεγάλες απώλειες στη ζωή μας αφορούν και επιφέρουν πιο δραματικές συνέπειες όπως ένας ξαφνικός θάνατος από τροχαίο, μια φυσική καταστροφή ,όπως ένας σεισμός που αφήνει άστεγους ανθρώπους, η απώλεια μιας πολύ επιτυχημένης καριέρας, ένα επώδυνο διαζύγιο, που πολλές φορές συνεπάγεται βίαιη εγκατάλειψη παιδιών, μία αυτοκτονία , η γέννηση ενός παιδιού με αναπηρία. Κάθε τέτοια απώλεια μας συρρικνώνει και πολλές φορές μας μεγεθύνει. Ένα είναι σίγουρο :Μας αλλάζει γιατί η ζωή μας απαιτεί την αλλαγή, για να βγούμε από το πένθος και να ολοκληρώσουμε το θρήνο.
Η ανατομία του θρήνου.
Μετά την απώλεια ακολουθεί ο θρήνος. Τουλάχιστον στις περιπτώσεις μιας βαθιάς και αμετάκλητης απώλειας φαίνεται ότι υπάρχουν κοινές αντιδράσεις, φαίνεται ότι η προσαρμογή διασχίζεται από τους περισσότερους από κοινά μονοπάτια.
Αρχικά υπάρχει η αποφυγή ή άρνηση, ιδιαίτερα αν η απώλεια είναι δραματική και ξαφνική. Στη φάση της αποφυγής ο άνθρωπος που θρηνεί αισθάνεται μουδιασμένος και αποκομμένος από την πραγματικότητα. Στο επίπεδο συμπεριφοράς το πρόσωπο που πενθεί είναι αποδιοργανωμένο και ανίκανο να εκτελέσει ακόμα και τα συνηθισμένα καθήκοντα.
Καθώς το πρόσωπο που πενθεί περνά στη συνειδητοποίηση της απώλειας εκδηλώνονται έντονες συναισθηματικές αντιδράσεις που ποικίλουν από τον θυμό και την οργισμένη διαμαρτυρία μέχρι την μη αποκάλυψη της οδύνης στους άλλους και τη συναισθηματική απόσυρση.
Στην επόμενη φάση το πρόσωπο που πενθεί αρχίζει σταδιακά να αντιλαμβάνεται την απώλεια, την πραγματική έλλειψη του προσώπου που έφυγε. Η θλίψη και η μοναξιά καθώς και η έντονη επιθυμία για τον εκλιπόντα είναι τα συναισθήματα που κυριαρχούν. Η ζωή αδειάζει από νόημα και βιώνεται μια απελπισία που ολοένα περισσότερο βαθαίνει. Σ’ αυτό το στάδιο υπάρχει έντονος πόνος , επαναλαμβανόμενες σκέψεις για τον αγαπημένο σε συνδυασμό με εφιάλτες γύρω από το θάνατο και τη μοναχική ζωή μας. Το άγχος, τα καταθλιπτικά συμπτώματα, επίμονες διαταραχές στην όρεξη και στον ύπνο , η έλλειψη κινήτρων για τη ζωή μαζί με την αδυναμία να νιώσουμε ευχαρίστηση διαμορφώνουν την καθημερινότητα του προσώπου που βιώνει οξύ και έντονο πένθος. Ο πόνος έρχεται σε κύματα και πολλές φορές υπάρχουν έντονα σωματικά συμπτώματα.
Κάποια στιγμή η αγωνία και η ένταση υποχωρούν. Ο πόνος ξεθωριάζει .Σταδιακά αποκτούμε μεγαλύτερη αίσθηση συναισθηματικού ελέγχου και γυρίζουμε πίσω στις συνήθειες μας.
Καθώς προσπαθούμε να αναδιοργανώσουμε τον εαυτό μας και τη ζωή μας , ο πόνος της απώλειας επανέρχεται , αλλά η διάρκεια του είναι ολοένα μικρότερη. Δοκιμάζουμε νέες σχέσεις, κτίζουμε το μέλλον ενσωματώνοντας την απώλεια στη ζωή μας. Ουσιαστικά δεν αντικαθιστούμε ποτέ το πρόσωπο που χάσαμε αλλά προσπαθούμε να χωρέσουμε άλλους ανθρώπους στο κενό μας. Προσθέτουμε δεν αφαιρούμε.
Πότε πρέπει να ζητήσουμε βοήθεια;
Ο πόνος δεν είναι παθολογικό φαινόμενο. Όταν χάνουμε κάτι από τη ζωή μας θρηνούμε και τα συναισθήματα θλίψης και απόγνωσης είναι εκεί, βαθιά μέσα μας.
Δεν υπάρχει συγκεκριμένο χρόνος που το πένθος θεωρείται φυσιολογικό. Ο καθένας μας παίρνει το χρόνο του προκειμένου να αναδιοργανώσει τη ζωή του και να μάθει να ζει με τις απώλειες του.
Τα συναισθήματα που πιθανόν να βιώνουμε και να περιπλέκουν το πένθος μας είναι :
- Έντονα συναισθήματα ενοχής για πράγματα που παραλείψαμε να κάνουμε για το αγαπημένο πρόσωπο που χάθηκε.
- Σκέψεις αυτοκτονίας ,που συνοδεύονται από απόγνωση και απελπισία.
- Θυμός , που δεν μπορούμε να ελέγξουμε και που μας απομονώνει από τους φίλους και συγγενείς μας.
- Παραίτηση από τις καθημερινές δραστηριότητες μας, όπως παραμέληση παιδιών και εργασίας.
Όταν τα συναισθήματα ενοχής, ο θυμός και η παραίτηση απειλούν να μας παρασύρουν και να μας στερήσουν το νόημα της ζωής , που είχαμε με κόπο διαφυλάξει πριν την απώλεια είναι η ώρα να ανοιχτούμε στο κόσμο και να αναζητήσουμε ψυχική συμπαράσταση .
Εκτός από τους φίλους , τους συγγενείς και τους ανθρώπους που αγαπάμε , μπορούμε με τη συμβουλευτική να πλησιάσουμε στον άλυτο θρήνο και να συνεχίσουμε την πορεία μας , αντέχοντας την απώλεια. Η απόφαση είναι δική μας. Δεν υπάρχει καλό ή κακό, ορθό ή λάθος.
