Θυμός και επιθετικότητα
Η επιθετικότητα και ο θυμός διαπλέκονται. Ο θυμός οδηγεί σε επιθετικότητα ή τουλάχιστον έτσι σκεφτόμαστε. Η επιθετικότητα είναι συμπεριφορά. Ο θυμός είναι η αιτία της επιθετικότητας. Υποθέτουμε ότι για να επιτεθεί κάποιος στο περιβάλλον, πρέπει να είναι θυμωμένος. Νομίζουμε ότι αν εξουδετερώσουμε τον θυμό, ημερώνουμε την επιθετικότητα. Πολλές φορές αυτή η συνταγή κοινωνικού κομφορμισμού επιτυγχάνει τον σκοπό της. Λιγότερος θυμός, λιγότερη επιθετικότητα.
Η αιτία όμως στην ανθρώπινη συμπεριφορά είναι πολυδιάστατη. Δεν έχει την εφαρμογή, που έχει στις θετικές επιστήμες. Ο άνθρωπος είναι αυτόβουλος. Ο σεβασμός στον άνθρωπο επιτυγχάνεται μέσα από την μελέτη του σκοπού της συμπεριφοράς. Κάθε ανθρώπινη συμπεριφορά έχει σκοπό, έχει ένα τελικό αίτιο. Δίνοντας τόπο στον σκοπό αποδίδουμε την αξία στην ανθρώπινη συμπεριφορά και δεν την κατατάσσουμε, ούτε την υποτάσσουμε. Η επιθετικότητα έχει σκοπό καθώς έχει σκοπό και ο θυμός. Θυμώνουμε και δεν επιτιθέμεθα ή θυμώνουμε και καταστρέφουμε πράγματα ή σχέσεις.
Η ιστορία
Ο Κωνσταντίνος είναι σαράντα χρονών. Πατέρας δύο αγοριών και πολύ ευτυχισμένος στον γάμο του. Συνάντησε και παντρεύτηκε την γυναίκα του, σίγουρος ότι αυτήν θέλει και καμία άλλη. Η σιγουριά για την επιλογή του παρέμεινε ακλόνητη, όπως είναι μέχρι σήμερα. Το πρόβλημα ήταν ο θυμός. Κατά καιρούς θύμωνε χωρίς σοβαρή αιτία και κατέστρεφε τα αντικείμενα του σπιτιού, σε μια προσπάθεια να ξεσπάσει από μέσα του η ένταση. Η αιτία του θυμού ήταν άγνωστη στον ίδιο. Αναγνώριζε ότι η αφορμή για τον θυμό του δεν δικαιολογούσε την ένταση και το ανεξέλεγκτο ξέσπασμα.
Ο θυμός στην ανατροφή
Η ελαστικότητα της ανθρώπινης συμπεριφοράς σχεδόν δεν έχει όρια. Μια από τις λειτουργίες της παράδοσης και του πολιτισμού είναι να περιορίζει αυτή την τεράστια δυνατότητα ελευθερίας. Αμέσως μετά τη γέννηση του το παιδί εκτίθεται σε επιρροές που κατευθύνουν τις δυνατότητες του: αναχαιτίζουν την επίδοση του σε ορισμένες μορφές συμπεριφοράς και ενθαρρύνουν την προσήλωση του σε άλλες. Σαν ζυμάρι η συμπεριφορά πλάθεται και διαμορφώνεται. Εκεί στο χωνευτήρι της ανατροφής συμβαίνει να χαθεί και το ταλέντο, να παρασυρθεί και η ικανότητα. Η άρνηση των δυνατοτήτων του ανθρώπου, τον θυμώνει. Η ζωή δεν έχει νόημα, εάν δεν συναντά την επιθυμία εκπλήρωσης του βαθύτερου σκοπού της ύπαρξης.
Ο θυμός και η δύναμη
Ο θυμός μπορεί να είναι δυνατός ή αδύναμος. Όταν κάποιος μου επιτίθεται για να μου κάνει κακό, εγώ αντιδρώ με θυμό και πολλές φορές με οργή. Αυτός ο θυμός μου δίνει τη δυνατότητα να αμυνθώ και να επιβληθώ. Με δυναμώνει και με κάνει ικανό για δράση. Είναι θετικός και διαλύεται μόλις φτάσει στο στόχο του.
Σε ένα άλλο είδος θυμού, όμως η κατάσταση αλλάζει. Θυμώνω και γίνομαι κακός επειδή αντιλαμβάνομαι ότι δεν πήρα αυτό που θα μπορούσα ή θα έπρεπε να είχα πάρει ή ότι δεν απαίτησα αυτό που θα μπορούσα ή θα έπρεπε να είχα απαιτήσει ή ότι δεν ζήτησα αυτό που θα μπορούσα ή θα έπρεπε να είχα ζητήσει. Αυτός ο θυμός παραλύει, δημιουργεί ανικανότητα και αδυναμία και διαρκεί καιρό. Αυτός ο θυμός φτάνει πίσω μέχρι την παιδική ηλικία, επαναλαμβάνει το πρώιμο βίωμα και αντλεί από αυτό την δύναμη του.
Ανακαλύπτοντας τον θυμό του Κωνσταντίνου
Ο Κωνσταντίνος ήταν πολύ ταλαντούχος. Του άρεσε το σχέδιο και αγαπούσε με πάθος τη ζωγραφική. Ήταν επίσης πολύ πνευματώδης με έντονο χιούμορ. Ευγενής από τη φύση του είχε καλή αντίληψη των ανθρώπινων σχέσεων και αναγνώριζε την ανάγκη και την επιθυμία του Άλλου.
Η οικογένεια του όμως δεν έδωσε ποτέ σημασία σε αυτά τα ταλέντα του. Άνθρωποι συντηρητικοί με σεβασμό στην παράδοση, πίστευαν ότι ο αδελφός του ήταν ο εξυπνότερος γιατί ήταν πολύ καλός μαθητής. Ο Κωνσταντίνος είχε την αποδοχή αλλά όχι τον σεβασμό. Τον θεωρούσαν μικρότερο και λιγότερο προικισμένο από τον αδελφό του. Όταν ο Κωνσταντίνος ζήτησε χαρτί να ζωγραφίζει, η οικογένεια του είπε ότι είναι καλύτερα να διαβάζει παρά να χαζολογά. Έτσι ο Κωνσταντίνος ζητούσε συνέχεια παγωτό καθώς θυμόταν αργότερα γελώντας. «Τουλάχιστον αυτό μου το έδιναν και δεν μπορούσαν να το αρνηθούν ». Όταν όμως το αρνούνταν η οργή του Κωνσταντίνου ήταν ανείπωτη. Σκεφτόταν ή καλύτερα δεν σκεφτόταν τίποτα. Μόνον θύμωνε και διεκδικούσε. Εικοσιτετράωρα ολόκληρα μέχρι να φάει το παγωτό και να ξεκινήσει πάλι από την αρχή για το επόμενο. Με αυτό τον τρόπο ο θυμός του αποκόπηκε από την πραγματική επιθυμία του. Ήταν ένας θυμός με ψευδή σκοπό. Δεν ήταν τίποτα και τίποτα δεν ικανοποιούσε.
Με ποδοπατημένες τις επιθυμίες του ο Κωνσταντίνος συνέχισε την ζωή του. Ο θυμός έπαιζε τον ρόλο του. Ο σκοπός του έγινε ασήμαντος και ο Κωνσταντίνος θύμωνε και κατέστρεφε το περιβάλλον χωρίς να γνωρίζει το γιατί. Αργότερα συνειδητοποίησε ότι δεν μπορούσε εύκολα να περιγράψει τα άλλα συναισθήματα του. Δοκίμασε την λύπη χωρίς θυμό και έγινε σιγά αλλά σταθερά ικανός να βάλει στο θυμό ένα σκοπό. Να τον αποσυνδέσει από το “αβοήθητο” και να τον κάνει ενήλικο με τον πλούτο της επιθυμίας . Τόλμησε να επιδιώξει ένα σκοπό και να φανερώσει την επιθυμία του. Τόλμησε να εκφράσει με λόγια την επιθυμία του και ο θυμός γλύκανε και έγινε ανεκτός.
Λίγο πριν χάσει τη μητέρα του της παραπονέθηκε για τα παλιά. Του άρεσε που η μητέρα του το αναγνώρισε. «Ναι, του είπε, το ξέρω ότι σε αδικήσαμε. Τώρα όμως έχεις την γυναίκα σου και τα παιδιά σου. Έχεις ένα θησαυρό».
«Μόνο που ο θησαυρός θα μπορούσε να είναι και ευτυχισμένος», μου είπε ο ίδιος, σχολιάζοντας τα λόγια της μητέρας του.
Ανακαλύπτοντας το νόημα του θυμού για τον Κωνσταντίνο
Ο θυμός του Κωνσταντίνου ήταν ένα παιδικό βίωμα. Υπήρχε από παλιά και δεν ήταν πρόσφορος για να αντιμετωπίσει ενήλικες καταστάσεις και γεγονότα. Καθώς δεν είχε νόημα για τον ίδιο, τον κατέκλυζε και δεν μπορούσε να αντιδράσει.
Μόλις συνάντησε το νόημα, ο θυμός του, του ανήκε, ήταν δικός του και για τον λόγο αυτό δυνατός. Ο θυμός του είχε σκοπό και ο Κωνσταντίνος απέκτησε τον έλεγχο. Ο θυμός του έγινε διεκδικητικός και δημιουργικός. Η καταστροφή ήταν πίσω του.