Μολονότι τα χαρακτηριστικά της ναρκισσιστικής προσωπικότητας έχουν περιγραφεί με ακρίβεια και έχει ερευνηθεί ο σχηματισμός τους αξίζει να ειπωθούν δύο λόγια για την επίδραση των χαρακτηριστικών στις σχέσεις, πως διαμορφώνονται οι σχέσεις και πως βιώνονται από τους άλλους στην κοινωνία, στην οικογένεια και στις προσωπικές σχέσεις.
Νάρκισσος και κοινωνικές σχέσεις.
Ο Νάρκισσος είναι γοητευτικός, ξέρει να συναρπάζει και να προσελκύει το ενδιαφέρον. Είναι ένας άνθρωπος, που οι περισσότεροι απολαμβάνουν τη συντροφιά του. Είναι περιποιητικός και ιδιαίτερα σε πρόσωπα, που προσελκύουν τον θαυμασμό του και στα οποία προσκολλάται. Η σαγήνη όμως βρίσκεται στην ευκολία, που καταπατά τους κοινωνικούς κανόνες. Είναι σαν να διατηρεί το δικαίωμα να υπακούει ή να παραβιάζει χωρίς ενοχή. Εκεί που οι υπόλοιποι παλεύουμε με τη συνείδηση μας και υπακούμε παραμερίζοντας με κόπο τις αντιρρήσεις, ο ναρκισσιστής το κάνει αβίαστα. Διατηρεί ατόφιες τις επιλογές του. Στα μάτια των συντρόφων του παρουσιάζεται σαν ένας επαναστάτης , σαν να κατέχει τη μυστική συνταγή για την επιτυχία.
Στο επαγγελματικό τομέα είναι συνήθως πολύ επιτυχημένος. Η ανάγκη χειραγώγησης των άλλων, στοιχείο επιτυχίας σε πολλά μοντέρνα επαγγέλματα είναι η φυσική συμπεριφορά του ναρκισσιστή. Η βαθιά αδιαφορία του και η έλλειψη ουσιαστικών συναισθηματικών σχέσεων τον κάνει ακαταμάχητο για τη λήψη δύσκολων αποφάσεων που πολλές φορές κουρελιάζουν τους ανθρώπους που νοιάζονται για τη τύχη του συναδέλφου. Η εξαιρετική δημοτικότητα του τον βοηθά να αποφεύγει τον ανταγωνισμό , τον οποίο τρέμει. Έχει μόνιμα στη διάθεση του άλλα μέσα να επιτυγχάνει το σκοπό του.
Νάρκισσος και προσωπικές σχέσεις.
Στις σεξουαλικές του σχέσεις εμφανίζεται ελεύθερος και αδέσμευτος. Αλλάζει εύκολα σεξουαλικούς συντρόφους, αφού δύσκολα το σεξ εμπλουτίζεται με συναισθηματικούς δεσμούς. Είναι το πρότυπο συμπεριφοράς των ηθών της ελεύθερης σεξουαλικότητας και για αυτό είναι ακαταμάχητος στην εύρεση συντρόφων.
Στις συναισθηματικές του σχέσεις ισχύει το αδέσμευτο. Το αντικείμενο του έρωτα του θαυμάζεται υπερβολικά, εξιδανικεύεται και εγκαταλείπεται εάν αποτύχει να ικανοποιήσει τις υπερβολικές απαιτήσεις του. Η εγκατάλειψη του αντικειμένου είναι γεμάτη με αισθήματα οργής και μίσους. Δεν υπάρχει καμία μέριμνα για τον άλλον, ο οποίος αντιμετωπίζει τις βαριές κατηγορίες του. Η συνηθέστερη αντίδραση των ατόμων, που εγκαταλείπονται είναι η αυτομομφή και η ενοχή, επειδή δεν μπόρεσαν να ανταποκριθούν στις απαιτήσεις του συντρόφου τους. Μένουν ανίσχυροι, μπερδεμένοι και βαθιά πληγωμένοι από το σύντροφο τους. Προσπαθούν να δώσουν νόημα σε μια εγκατάλειψη. Ένα νόημα που δεν υπάρχει. Υπάρχει μόνο η απόφανση. Η εγκατάλειψη, η σκληρή και ωμή συνέβη, γιατί έτσι φεύγει από τις σχέσεις του ο άνθρωπος Νάρκισσος.
Νάρκισσος και οικογένεια.
Στις οικογενειακές σχέσεις του και ιδιαίτερα στις σχέσεις με τα παιδιά του εμφανίζεται γοητευτικός και γεμάτος φροντίδα. Σύντομα όμως αποκαλύπτεται το επιφανειακό των συναισθημάτων του. Είναι πάντα σε πρώτο πλάνο ο εαυτός του και σε οποιαδήποτε κρίση τον επιλέγει, αφήνοντας πολλές φορές τα παιδιά του να παλεύουν με τη σύγχυση απέναντι σε ένα πολύ τρυφερό γονιό και σε ένα γονιό που τα εγκαταλείπει όταν τον χρειάζονται.
Νάρκισσος και ψυχοθεραπεία.
Ο ναρκισσιστής δεν έχει επίγνωση της κατάστασης του και σπανίως θα αναζητήσει βοήθεια. Εάν το κάνει εμφανίζεται πλήρης γνώσεως για τη κατάσταση του, που συνήθως εκφράζεται στερεότυπα με ψυχολογικές θεωρίες τις οποίες χρησιμοποιεί σαν μέσον αποφυγής της κριτικής και αποποίησης των ευθυνών του.
Οι άνθρωποι, που συναντούν στη ζωή τους ένα πρόσωπο με έντονα ναρκισσιστικά χαρακτηριστικά και τον οποίο επιλέγουν σαν σχέση ζωής, είναι τις περισσότερες φορές οι ίδιοι που χρειάζονται βοήθεια, για να αντιμετωπίσουν την απώλεια και την εγκατάλειψη.
Ως επίλογος.
Σύμφωνα με τον Έρικ Έρικσον ταυτότητα είναι το σημείο τομής ανάμεσα στο τι θέλει να είναι ένα πρόσωπο και στο τι του επιτρέπει ο κόσμος να είναι. Ούτε οι περιστάσεις ούτε αποκλειστικά οι επιθυμίες αποτελούν τον τόπο του προσώπου σε ένα τοπίο διαμορφωμένο από τις διασταυρώσεις της περίστασης με την επιθυμία.