Η κατάθλιψη είναι μια αιφνιδιαστική επίθεση στη χαρά και στην ικανοποίηση της ύπαρξης. Εγκαθίσταται αθόρυβα και αφανίζει την ψυχική δύναμη. Η κατάθλιψη εκδηλώνεται συνήθως μετά από μια απώλεια, είτε σημαντική, είτε ασήμαντη, που όμως από τον άνθρωπο βιώνεται σαν χαμός. Η θλίψη της απώλειας κυριαρχεί και ο ψυχισμός ερημώνεται. Η επίγνωση της απώλειας αποκαλύπτει την υπαρξιακή μοναξιά.
Η ιστορία
Για τον Άλκη η ζωή ήταν ανέξοδη. Η ματιά του δεν έφτανε βαθιά και έβλεπε τη λύση πριν από το πρόβλημα. Ήταν αισιόδοξος και ζωηρός, αγαπούσε τις σχέσεις και την κοινωνικότητα. Δεν δυσκολεύτηκε στο σχολείο, τελείωσε το Πανεπιστήμιο, στη σχολή, που ήθελε και είχε έτοιμη δουλειά στην οικογενειακή επιχείρηση. Δεν υπήρχε η παραμικρή νύξη, η ελάχιστη προειδοποίηση ότι η διάθεση για δημιουργία θα ατονήσει στη ζωή του και η μελαγχολία θα καταλάβει τη θέση της.
Η Ρέα ήταν η κοπέλα, που είχε επιλέξει από το Σχολείο ακόμα, ως σύντροφο του. Ήταν ο άνθρωπος της διασκέδασης, του προγραμματισμού και της σοβαρότητας, ήταν το αυτονόητο. Δεν χρειαζόταν να σκεφτεί τη Ρέα, όπως δεν σκεφτόταν τον εαυτό του, απλώς υπήρχαν μαζί. Ο χρόνος στη ζωή του Άλκη είχε μια τάξη. Του χρόνου θα παντρευτεί, σε δύο χρόνια θα έχει ένα παιδάκι, σε τρία το πολύ χρόνια θα έχει αναλάβει εξ ολοκλήρου την οικογενειακή επιχείρηση.
Η απώλεια και η ανατροπή
Η Ρέα ορκίστηκε μια ζεστή ημέρα του Οκτώβρη. Ο Άλκης θυμόταν να στενεύεται μέσα στα ρούχα του και να προσπαθεί να μείνει εντελώς ακίνητος. Με το μέτωπο ιδρωμένο και μια ελαφριά ζαλάδα βγήκε από την θορυβώδη αίθουσα και ακολούθησε τους άλλους, που πήγαν απέναντι να το γιορτάσουν. Μόλις μπήκαν στη στοά και κάθισαν, άρχισαν οι ευχές. « Άντε και η επόμενη γιορτή, ο γάμος σας», θυμάται να είπε η μητέρα του. «Εγώ πάντως, του χρόνου, θα είμαι μακριά. Αποφάσισα να κάνω ειδικότητα σε ένα νοσοκομείο στην Βοστώνη», ανακοίνωσε η Ρέα με το στόμα γεμάτο σοκολάτα.
Η ζαλάδα δυνάμωσε, ο κόσμος του Άλκη άρχισε εκείνη τη στιγμή να στροβιλίζεται. Η προοπτική έπαψε, το παρόν πολλαπλασιάστηκε και ο χώρος περιορίστηκε. Ο Άλκης ήταν ήδη αλλού και η Ρέα ήδη ταξίδευε. Δεν χρειάστηκαν εξηγήσεις. Η πράξη βιάζει τα λόγια.
Η κατάθλιψη
Τα επόμενα τρία χρόνια ήταν ένα άθροισμα ημερών για τον Άλκη. Ημέρες καλές, ημέρες σκοτεινές, ημέρες κενές. Η θλίψη εγκαταστάθηκε και δεν αποσυρόταν. Μερικές φορές ο Άλκης την ξεχνούσε, δεν τον πλάκωνε, μεταμφιεζόταν, μαλάκωνε. Μια τέτοια ημέρα γνώρισε την Ανθή. Η Ανθή ήταν για τον Άλκη, το ξέφωτο, η ευκαιρία του, το γράπωμα στην ζωή, η επιστροφή του στην κανονικότητα. Τα έκανε όλα γρήγορα, με μια ανάσα. Βιαζόταν για την διαγραφή όλων των προηγούμενων, αποστρεφόταν την θλίψη, ήθελε να μετακομίσει στο μέλλον. Και μετακόμισε στο σπίτι της Ανθής μετά από δύο μήνες γνωριμία. Δεν θυμόταν αργότερα, πότε άρχισε να υπομένει αντί να διεκδικεί και να επιμένει. Δεν συνειδητοποίησε ή δεν ήξερε ότι η συμβίωση πλάθεται από δύο ανθρώπους, δύο υλικά. Ο Άλκης ήθελε να αφεθεί και αφέθηκε. Ήθελε να παραδώσει τον εαυτό του και να αρνηθεί μια βούληση, που δεν τον οδήγησε πουθενά.
Η δεύτερη απώλεια
Δεν υπήρξε κάποιο γεγονός δραματικό στην διάρκεια αυτής της συμβίωσης. Δεν είχε λόγους να παραπονείται, αιτίες να εξεγείρεται. Δεν έβγαζε νόημα από τη συμπεριφορά του. Βρισκόταν στον αστερισμό του σφάλματος, του λάθους, το αισθανόταν αλλά οι συνέπειες τον ακινητοποιούσαν. Η Ανθή έδωσε την διέξοδο. Τον έβγαλε από την παραίτηση, τον σήκωσε με την βία από τον καναπέ και τον έριξε στην εγκατάλειψη αντιμέτωπο με μια ακόμα απώλεια. Του είπε ότι έχει δικαίωμα να αδειάζει τη ζωή του αλλά ότι η ίδια αρνείται να συμμετέχει.
Η ψυχοθεραπεία και η επίγνωση της απώλειας
Ο Άλκης βρέθηκε αιωρούμενος. Βυθίστηκε στην απόγνωση και στην ανάμνηση της πρώτης απώλειας. Σταδιακά απέκτησε επίγνωση της κατάστασης. Η σχέση με την Ανθή ήταν η δραπέτευση από την θλίψη και τον εαυτό του. Ήταν η υπόκλιση στην αδυναμία του. Η οικεία παλαιά κατάθλιψη καταπλάκωσε την νέα.
Η νέα ήταν ελαφριά σχεδόν ανύπαρκτη. Η μορφή της Ρέας δέσποζε. Τα παλαιά νεανικά συναισθήματα, που δεν είχαν βρει την έκφραση τους αναπτύσσονταν σιγά-σιγά και ο Άλκης βυθίστηκε στην θλίψη ψάχνοντας ανάμεσα στις πτυχώσεις των γεγονότων να ανακαλύψει την αδυναμία του και να ανασυγκροτήσει τον τρόμο του απέναντι στην απώλεια. Ήθελε να το ζήσει ξανά με μια άλλη γνώση, αμετάκλητη, ψυχαναγκαστική. Ήθελε να μην γονατίσει αλλά με τον δικό του αδύναμο τρόπο να κατανοήσει, ότι η απώλεια είναι η ίδια η ζωή. Ο συμβολισμός της είναι στον χρόνο, που δεν είναι απόλυτος αλλά προσωπικός. Ζούμε και κερδίζουμε, ζούμε και χάνουμε. Υπάρχουμε όμως πάντα, μέχρι που η ύπαρξη η ίδια μας εγκαταλείπει. Ο Άλκης δεν ήθελε ημίμετρα, συμβιβασμούς στη μέση της διαδρομής. Με την δική του σχεδόν κυνική αναζήτηση έφτασε στο τέλος της διαδρομής. Ολοκλήρωσε τον κύκλο της θλίψης κλείνοντας τον μάταιο κύκλο της κατάθλιψης.
Ήταν τώρα έτοιμος να δώσει ξανά, γνωρίζοντας ότι όταν δίνουμε, πάντα κάτι παίρνουμε και κάτι χάνουμε. Το υπόλοιπο είναι η οδύνη και η θλίψη. Το υπόλοιπο είναι “το ανθρώπινο, πολύ ανθρώπινο” και δεν είναι “ασθένεια προς θάνατον”. Είναι τελικά ένα θάρρος και μια ανάληψη ευθύνης που σβήνουν την κατάθλιψη.