Η Ψυχοθεραπεία
Η ψυχοθεραπεία συμβαίνει στο χρόνο. Έρχεται στη ζωή μας, όταν είμαστε θλιμμένοι, χαμένοι, αποπροσανατολισμένοι και ποτέ ή πολύ σπάνια όταν είμαστε ισορροπημένοι, χαρούμενοι, αισιόδοξοι. Στη ψυχοθεραπεία αναλύουμε και δίνουμε επίκαιρο νόημα στο παρελθόν, εργαζόμαστε στο παρόν και τέλος ανακαλύπτουμε το νήμα, που συνδέει τους τρεις χρόνους της ζωής μας: Το χθες, το τώρα και το αύριο.
Ο Χρόνος
Ο χρόνος είναι ριζωμένος μέσα μας. Είναι η νεότητα και το γήρας, είναι ο τρόπος υπολογισμού, είναι το ζύγι της ζωής. Η υποταγή στον χρόνο δεν είναι επιλογή. Τα διάφορα στάδια της ζωής μας έχουν μέτρο την ηλικία και προτάσσουν τα αναγκαία επιτεύγματα στο δρόμο προς μια ενηλικίωση προσωπική και κοινωνική. Αυτός ο αγώνας προς την ωριμότητα είναι η πρώτη εμπειρία του χρόνου στη ζωή. Έπειτα έρχονται οι επιλογές πάντα και κρυφά χρονικές, οι αποτυχίες και επιτυχίες, που ξεδιπλώνονται και αξιολογούνται με το πέρας, δηλαδή στο πέρασμα του χρόνου.
Η ιστορία
Ο Σωκράτης είναι ευφυής. Στην καριέρα, που επέλεξε, ο ευφυέστερος ανταμείβεται. «Το ήξερα ότι αυτό ήθελα να κάνω σχεδόν από την πρώτη δημοτικού», μου είπε χαμογελώντας. Αισθάνθηκα ότι έχω απέναντι μου ένα άνθρωπο τυχερό. Οι περισσότεροι παλεύουμε με τις επιλογές μας και πολλές φορές αποκλίνουμε ή μετανιώνουμε. Ο Σωκράτης είχε γλυτώσει από όλα αυτά. Η επιλογή του στηρίχτηκε σε ένα χάρισμα. Ήταν κάπως έτοιμη για τον ίδιο. Άπλωσε το χέρι του και την πήρε.
Είναι παντρεμένος και έχει τρία παιδιά. Τα παιδιά του είναι επτά, πέντε και δύο ετών. «Και τα τρία πολύ έξυπνα σαν και εμένα», μου είπε στην πρώτη συνάντηση μας. Έχει αναλάβει προσωπικά την ανατροφή και την καλλιέργεια των παιδιών του, προσπαθώντας από τώρα να μαντεύει τα ταλέντα τους. Προσαρμόζει την ζωή του στις απαιτήσεις των παιδιών του και φροντίζει πάντα να βρίσκονται σε περιβάλλοντα πλούσια σε ερεθίσματα. «Εγώ μόνον μπορώ να κρίνω το καλύτερο για τα παιδιά μου. Άλλωστε την ευφυΐα την κληρονόμησαν από εμένα. Η μητέρα τους είναι μια συνηθισμένη γυναίκα».
Αυτή η συνηθισμένη γυναίκα και ο γάμος του είναι τα δύο αινίγματα, που δεν μπορεί να προσεγγίσει με την ευφυΐα του. «Χρειάζεται κάτι επιπλέον, είναι ίσως αινίγματα για δύο» μου είπε.
Η ψυχοθεραπεία και το αίτημα
Γνωρίστηκαν με την γυναίκα του στην διάρκεια των σπουδών τους. Ο Σωκράτης κλειστός και ντροπαλός με ελάχιστες σχέσεις και γνωριμίες. Η σχέση τους προχώρησε γρήγορα και ο Σωκράτης ‘αφέθηκε’ όπως είπε στη σχέση και στο χρόνο, επελέγη αντί να επιλέξει. Παντρεύτηκαν με πολιτικό γάμο στα τρία χρόνια της σχέσης τους και ο Σωκράτης έδωσε μια υπόσχεση, που δεν κράτησε αλλά που τον δεσμεύει μέχρι τώρα. Υποσχέθηκε στην γυναίκα του ότι, όταν έκαναν παιδιά, θα παντρευόντουσαν και με θρησκευτικό γάμο, γεγονός με σημασία για την ίδια.
Με το πρώτο παιδί το αίτημα της γυναίκας του επανήλθε. Ο Σωκράτης κέρδιζε χρόνο αναβάλλοντας την συζήτηση και την απόφαση. Η ζωή τους μετά από δέκα χρόνια βρίσκεται στο ίδιο σημείο. Η γυναίκα του διεκδικεί και απαιτεί την υλοποίηση της δέσμευσης και ο Σωκράτης αναβάλλει όχι πλέον μόνον την απόφαση αλλά και την κοινή ζωή τους.
Ο φόβος
Τον ρώτησα για τον δισταγμό του. Αναρωτήθηκα φωναχτά εάν ο θρησκευτικός γάμος ερχόταν σε αντίθεση με τις απόψεις του για την οικογένεια. Ομολόγησε πως ήταν ένα γεγονός, που δεν τον έβρισκε αντίθετο αλλά δεν ήταν ακόμα ‘έτοιμος’ να πάρει μια απόφαση. Ήθελε τον χρόνο του, έτσι αόριστα. «Δεν θέλω να συρθώ σε κάτι, που δεν είμαι έτοιμος να πραγματοποιήσω αλλά συνάμα δεν θέλω να χάσω τον γάμο μου και τα παιδιά μου. Φοβάμαι ότι η οριστική άρνηση θα φέρει την εγκατάλειψη και την απέραντη μοναξιά», ήταν η απάντηση του. Η χρονική αναβολή είναι για αυτόν ανάσα και μαρτύριο. Η στάση της γυναίκας του είναι επικριτική και περιφρονητική. «Αθέτησες τη συμφωνία μας και τώρα κρύβεσαι πίσω από μια αναβολή. Δεν είσαι δυνατός ούτε για την άρνηση, ούτε για την απόφαση», είναι τα λόγια της σε κάθε ευκαιρία, που συζητούν για το μέλλον. Ο Σωκράτης εισπράττει την κριτική και την περιφρόνηση αλλά περισσότερο βασανίζεται από τις σκέψεις αυτοεπιτίμησης, που ενισχύονται, διότι ο ίδιος θεωρεί ότι είναι υπεύθυνος για τη σχέση και το δίλημμα. Και καταφεύγει στην ενοχή και στην ηθική καταδίκη. « Τι σόι άνθρωπος είμαι εγώ που δεν μπορώ να αναλάβω τις ευθύνες μου; Που δεν τολμώ να πάρω μια απόφαση και να αντιμετωπίσω με γενναιότητα τις συνέπειες; Που δεν έχω το θάρρος να διαπραγματευτώ και να στηρίξω τις επιλογές μου;» αναρωτιέται συνεχώς μη βρίσκοντας λύση.
Η Ψυχοθεραπεία και το παρελθόν
Η αδυσώπητη κριτική που ασκεί στον εαυτό του τον ακινητοποιεί. Συναντιέται με την άλλη κεντρική φιγούρα της ζωής του: τον πατέρα στο παρελθόν. Ο πατέρας του αντλούσε την αυτοεκτίμηση του αποθαρρύνοντας και τραυματίζοντας την αυτοεκτίμηση του γιου του.« Ο πατέρας, που δεν κατάφερε τίποτα στη ζωή του, διεκδικούσε από εμένα τα πάντα», μου είπε ο Σωκράτης. Η αμφισβήτηση και η συνεχής κριτική του πατέρα του τον συντρόφευε πάντα. Ήταν μια σιωπηλή αναμέτρηση: «Αυτή την φορά θα τα καταφέρω» ήταν η φωνή που άκουγε μέσα του, όταν ο πατέρας τον μείωνε και τον αμφισβητούσε. Και κάθε φορά ήταν μια νέα αποτυχία. Η μάχη αυτή, που ξεδιπλωνόταν στο χρόνο δημιουργούσε μόνον ηττημένους, για αυτό άλλωστε υπήρχε. Όπως αυτή, που παίζεται στο παρόν, μόνο που τη θέση του πατέρα κατέχει η σύζυγος.
Ο Σωκράτης στην προσπάθεια του να βγει από το αδιέξοδο μετέτρεψε την ψυχική σύγκρουση σε ηθική. Αναζητά το σωστό και το πρέπον και δεν συλλογίζεται την ουσία , δεν την προσεγγίζει. Για τον ίδιο κάθε επιλογή είναι απαγορευμένη. Η δύναμη του είναι μόνο στην κριτική. Αυτή γνώρισε στη ζωή του.
Η Ψυχοθεραπεία και το παρόν
Η λύση σε αυτό το αδιέξοδο δόθηκε από τον ίδιο. Η διαφορά στη στάση του απέναντι στο παρελθόν και τον χρόνο ήταν φανερή, μολονότι κανείς από τους δύο μας δεν την ονόμασε. Σε μια συνεδρία ο Σωκράτης μου είπε: « Δεν έχει νόημα αυτό που κάνω. Ακινητοποιώ την ζωή μου, περιμένοντας μια τελική απόφαση, που δεν μπορώ να πάρω. Η απόφαση είναι μόνο συμβολική. Θέλω να έχω έστω και μια επιλογή σε αυτό τον γάμο. Στα μάτια μου είναι μια τελική δέσμευση χωρίς όμως ουσιαστικό περιεχόμενο. Αφορά μόνον εμένα, τον ίδιο και το παρελθόν. Στο παρόν δεν έχει σημασία. Αυτό όμως, που μπορώ να κάνω στο παρόν, είναι να λάβω άλλες σημαντικές καθημερινές αποφάσεις, που καθυστερούν και που διαμορφώνουν την ζωή μου στο ‘τώρα’. Και αυτές τις πήρα. Άλλαξα πολλά πράγματα, που με φορτίζουν και είμαι πιο ήρεμος, σχεδόν ευχαριστημένος. ”Ζω τώρα”, αύριο βλέπω».
Η Ψυχοθεραπεία στο μέλλον
Ο Σωκράτης δημιούργησε χρόνο. Ίσως αυτό που δεν μάθαμε ποτέ να δημιουργούμε στη ζωή. Υπηρέτησε την ηθική, απέφυγε την ενοχή, ανέβαλε την κριτική. Η ευφυΐα για άλλη μια φορά υποστήριξε την επιλογή του. Χρειάστηκε μόνο θάρρος για να την ανακαλύψει.
Η συμβολή της ψυχοθεραπείας ήταν η ευκαιρία, που ο ίδιος προσέφερε στον εαυτό του: Να αφηγηθεί την ζωή του διαφορετικά μέσα στο χρόνο, κατανοώντας ότι το δίλημμα ήταν ‘παλιό’ αφορούσε την πατρική σχέση, που αναζωπυρώθηκε από τη τωρινή δέσμευση. Η διάνοιξη του χρόνου στο παρόν, νοηματοδότησε το παρελθόν και ο Σωκράτης είναι πιο ‘ελεύθερος’ στην απόφαση του, όταν και όποτε την λάβει ‘στο μέλλον’.