Η Μητέρα στην αφήγηση
Στη ψυχοθεραπεία μια αφήγηση λαμβάνει χώρα. Ο αφηγητής, το πρόσωπο που προσφεύγει στην ψυχοθεραπεία, καλείται να διηγηθεί, να αποκαλύψει και να μοιραστεί την ιστορία του με τον θεραπευτή. Κεντρικό πρόσωπο στην αφήγηση του, όπως και στη ψυχοθεραπεία είναι πάντα η μητέρα. Η μητέρα μια παρουσία ασώματη, βρίσκεται ανάμεσα στις λέξεις, υπάρχει και κατοικεί στον αντίλαλο. Ο θεραπευτής ακροάται τον αφηγητή, δεν ανήκει στον μύθο, δεν διεκδικεί καμία θέση στην ζωή του. Η σχέση τους είναι τωρινή, δεν έχει παρελθόν, είναι οριστική. Η αφήγηση σε ένα ξένο δεν δεσμεύει, δεν έχει κριτήριο βεβαιότητας, δεν επαληθεύεται. Είναι πραγματική και επιλεκτική, ανασκευάζει και τοποθετεί. Ο αφηγητής επεξεργάζεται μύθους και αλήθειες, που αφορούν τον ίδιο και τις σχέσεις του και τις περισσότερες φορές πετυχαίνει να ξαναγράψει την ιστορία του μολονότι οι πρωταγωνιστές παραμένουν οι ίδιοι. Κάτι όμως κάτι αλλάζει κάθε φορά: Αυτό είναι η σημασία.
Η ιστορία
H Φωτεινή είναι μόνη. Το επάγγελμα της είναι μοναχικό και είναι μοναχοκόρη και μοναχοπαίδι. Όλες οι λέξεις που περιγράφουν την ζωή της ξεκινούν ή καταλήγουν στη μοναξιά. Βρίσκεται στην τρίτη δεκαετία της ζωής της και μόνιμος σύντροφος της είναι η μητέρα της από τότε που έφυγε από την ζωή ο πατέρας της.
Ο πατέρας χωρίς τη μητέρα
Ο πατέρας ήταν το πρόσωπο, που την έβαλε στον κόσμο. Ήταν για την Φωτεινή ο παιδαγωγός αλλά ταυτόχρονα και ο οδηγός στην γνωριμία της με τα πράγματα και τους τόπους. Την έβγαζε ‘εκπαιδευτικές εκδρομές’ όπως τις αποκαλούσε και της ανέλυε την αξία του χρήματος και των συναλλαγών, τον τρόπο που επιλέγουμε τις διαδρομές με την συγκοινωνία, τον τρόπο, που υπάρχουμε στην πόλη και στον κοινωνικό περίγυρο. Ο πατέρας της ήταν η κοινωνία. Γνώριζε ότι η κόρη του χρειαζόταν την καθοδήγηση του. Μια καθοδήγηση όμως που για τους περισσότερους συμβαίνει αυτόματα. Ο κόσμος ανακαλύπτεται εφόσον κατοικείται από εμάς. Η ανακάλυψη του είναι μέρος της ωριμότητας. Είναι το σωστό και το λάθος που εφευρίσκουμε μόνοι μας.
Η Φωτεινή ήταν πολύ υπερήφανη για αυτές τις ‘εκπαιδευτικές εκδρομές’. Ήταν η ευκαιρία της να θέσει στον πατέρα της πλάγια και ασυνείδητα πολλά ερωτήματα για την μητέρα της. Κάποια ημέρα όπως θυμάται η ίδια τον ρώτησε: « Μπαμπά με αγαπάει η μαμά, όσο εσύ;» Ο πατέρας της απάντησε σκοτεινά: «Ναι αλλά μην την ρωτήσεις, γιατί πιστεύει ότι δεν χρειάζεται να ξέρουμε για την αγάπη της».
Η μητέρα χωρίς τον πατέρα
Η Φωτεινή υπάκουσε. Έμαθε την μητέρα της παρατηρώντας τον πατέρα της. Η σχέση ήταν πάντα έμμεση. Η μητέρα της ήταν μια σκοτεινή φιγούρα για την ίδια. Όταν η μητέρα θύμωνε, δεν μιλούσε. Δεν υπήρχε έκφραση, ούτε συμπεριφορά. Απλώς σταματούσε να μιλά για ημέρες ή και για εβδομάδες. Τότε η Φωτεινή αντέγραφε την συμπεριφορά του πατέρα της γιατί αλλιώς δεν ήξερε τι να κάνει. Ο πατέρας της υπέμενε την απόσταση της γυναίκας του και μετά ξεσπούσε με θυμό, ζητώντας εξηγήσεις. Ή απλώς έφευγε από το σπίτι όλη ημέρα και επέστρεφε μόνο το βράδυ. Η Φωτεινή παρατηρούσε και παρατηρούσε. Έχασε τη σύνδεση με το νόημα και έμεινε μόνο στη διαχείριση. Οτιδήποτε για την ηρεμία, οτιδήποτε για τον κατευνασμό της μαμάς. « Δεν την γνωρίζω την μητέρα μου, δεν ξέρω τι σκέφτεται και τι θέλει. Δεν συνδέομαι με την επιθυμία της. Την παρατηρώ και την αποφεύγω. Την αγαπώ αλλά δεν ξέρω και τώρα αν με αγαπάει. Όχι πως έχει σημασία πια», μου είπε η Φωτεινή.
Το παρόν και το σήμερα
Με τον θάνατο του πατέρα, ο συνδετικός κρίκος έσπασε. Η αλυσίδα έμεινε με δύο άκρες που κρεμόντουσαν και δεν συναντιόντουσαν. Η Φωτεινή ζει με την μητέρα της αν και έχουν περάσει πέντε χρόνια. Η σχέση τους δεν άλλαξε. Μόνο την ευθύνη ανέλαβε η Φωτεινή. Η ίδια συντηρεί το σπίτι και φροντίζει για όλα. Η ίδια, η επιτυχημένη επαγγελματίας, όπως την ήθελε και την ονειρεύτηκε ο πατέρας της, πήρε και την θέση του κυριολεκτικά. Μένουν όμως πολλές εκκρεμότητες. Η αποφυγή της σχέσης με την μητέρα δεν δουλεύει πια. Η Φωτεινή πρέπει τώρα να απαντά ή να διεκδικεί. Δεν υπάρχει άλλος να το κάνει για την ίδια. Ο αντιπρόσωπος εξέλιπε και η πραγματικότητα διατηρείται χάρη στα προσχήματα και στις άμυνες. Τώρα η σχέση πρέπει να υπάρξει. Και η Φωτεινή διστάζει. Κάνει πάντα την ίδια ερώτηση: « Η μητέρα με αγαπά αρκετά;»
Η ερώτηση, που συνεχίζει να κάνει στο κενό και στον χρόνο δεν μπορεί να απαντηθεί πια. Η Φωτεινή πρέπει να την απαντήσει μόνη της γιατί τώρα ξέρει. Είχε μια ζωή για να την δοκιμάσει. Την γνώση αυτή απωθεί και δεν την αναγνωρίζει. Η μητέρα αγαπά υπό όρους. Η αγάπη, η αφανής και η πολύτιμη υπάρχει μόνο μέσα από την συγκατάβαση και τον έλεγχο. Διαφορετικά; « Διαφορετικά τι;» αναρωτιέται σιωπηλά η Φωτεινή. Η Φωτεινή είδε την μητέρα της να διαγράφει ανθρώπους από την ζωή της χωρίς δεύτερη σκέψη. Ξαφνικά οι άνθρωποι της μαμάς εξαφανίζονταν. Έτσι εξαφανίστηκε το χωριό και η γιαγιά και ο παππούς και οι καλοκαιρινές διακοπές. Ποτέ η Φωτεινή δεν κατάλαβε γιατί.
Ο φόβος
Την εξαφάνιση της φοβάται η Φωτεινή. Δεν τολμά να εναντιωθεί, να έχει πεποίθηση, ούτε καν άποψη. Στην παραμικρή ένδειξη επιθυμίας και ενηλικίωσης η μητέρα ανθίσταται, διακόπτει κάθε διάλογο και η Φωτεινή απλώς μικραίνει, υποκύπτει, συμβιβάζεται. Ο φόβος της είναι ο μύθος της. Είναι μια δοξασία, που δεν τολμά να δοκιμάσει με το κριτήριο της αλήθειας. «Άραγε έχετε δίκιο; Ακόμα και αν μιλήσω, θα είμαι κοντά της ή θα με διώξει, όπως όλους τους άλλους από τη ζωή της; Είμαι πολύτιμη για την ίδια; Με αγαπά σαν κόρη; Ή έστω με θέλει;» αναρωτιέται κάθε φορά, που η σχέση τους περνά μια κρίση.
Η μητέρα στον μύθο
Η Φωτεινή αναζητά θάρρος και δύναμη. Η μυθική διάσταση της μητέρας τής στερεί την ζωή και την ακεραιότητα της. Δεν πορεύεται με τις δικές της δυνάμεις, διστάζει να αναμετρηθεί με την αλήθεια και να δοκιμαστεί στην πραγματικότητα.
Συνήθως οι μύθοι της παιδικής ηλικίας καταρρίπτονται αργά και μας παρέχουν την πολυτέλεια της προσαρμογής. Υπάρχουν όμως περιπτώσεις που πρέπει να γκρεμιστούν. Και τότε παράγεται κρότος και σκόνη. Αυτόν τον κρότο προσπαθεί να ξορκίσει η Φωτεινή. Πολλές φορές η προσπάθεια αρκεί, όταν ο Άλλος μεριμνά μαζί μας για τα ερείπια. Μόνο που ο Άλλος στην περίπτωση της Φωτεινής συντηρεί τον μύθο και η Φωτεινή μένει μόνη της στον αγώνα για την “αλήθεια της μητέρας” .