Η αυτοεκτίμηση είναι αρετή με ιστορικότητα. Στηρίζει τις επιλογές μας και στηρίζεται από τα αποτελέσματα τους. Η αυτοεκτίμηση είναι κρίση, προσωπική και υπαρξιακή. Είναι η εσωτερική αξιολόγηση του τρόπου με τον οποίο επενεργούμε στο ανθρώπινο περιβάλλον μας. Για τον λόγο αυτό δεν μπορούμε να την αγνοήσουμε. Μπορούμε μόνον να την μετρήσουμε, να την προσθέσουμε ή να την αφαιρέσουμε από τις επιτυχίες ή τις αποτυχίες μας. Σε κάθε περίπτωση σχετίζεται με τους απολογισμούς μας, ή με την τόλμη μας ή με την διακινδύνευση. Η αυτοεκτίμηση μας σπρώχνει μπροστά ή μας τραβάει πίσω. Η αφετηρία και ο προορισμός είναι μια απάντηση. Η άλλη είναι η διαδρομή.
Ένα μάθημα αυτοεκτίμησης
Η κυρία Ευανθία είναι εξήντα χρονών και δεν μασάει τα λόγια της. Η διήγηση της ζωής της, ένας ποταμός. Η ροή του λόγου σωστή. Οι αξίες ζυγισμένες. Η αυτοεκτίμηση σε πρώτο πλάνο. Το προτελευταίο παιδί μιας πολυμελούς οικογένειας. Έξυπνη με αγάπη στη γνώση, σταμάτησε το σχολειό λόγω φτώχειας. Στα δέκα χρόνια της δούλευε σε βιομηχανία, σαν εργάτρια για θελήματα, μου είπε. Στα δώδεκα την ξεχώρισαν και την έστειλαν σε σχολειό να μάθει πως ενώνονται σωστά τα χρώματα στα υφάσματα. Ήξερε και πίστευε ότι ήταν η καλύτερη στο εργοστάσιο. Έπαιρνε πολλά χρήματα, γιατί ήταν διπλά παραγωγική από τους άλλους.< Από τότε ήξερα το σωστό και τα χρήματα τα έδινα στην μητέρα μου, για να αγοράσει ένα πλυντήριο και μια κουζίνα. Να ξεκουραστεί λίγο και αυτή> μου είπε στη δεύτερη συνάντηση μας. Το σωστό το είχε μέσα της, οι αξίες της ήταν αδιαπραγμάτευτες. Στα δεκατέσσερα γνώρισε ένα άνδρα, τον άνδρα της ζωής της. Την πήγε σπίτι του αρραβωνιασμένη και έμεινε στα πεθερικά για ένα χρόνο μέχρι να υπηρετήσει ο αρραβωνιαστικός της. Η οικογένεια του αρραβωνιαστικού αστική και πλούσια. Η κυρία Ευανθία, η δούλα. Σαν νύφη παρακατιανή έκανε τις δουλειές του σπιτιού και έτρωγε μόνη της στο δωματιάκι της. Ήξερε όμως ότι αυτό είναι προσωρινό. Δεν αμφισβήτησε ούτε μια φορά την αξία της. Διεκδικούσε την θέση της σαν ίση απέναντι στους ανωτέρους. < Δεν δείλιασα ούτε για μια στιγμή. Εγώ ήμουν αυτή, που ήμουν, ήξερα την αξία μου και περίμενα τον αρραβωνιαστικό μου να έρθει να παντρευτούμε. Οι άλλοι δεν είχαν σημασία> μου τόνισε στη συζήτηση μας. Όταν ο αρραβωνιαστικός της γύρισε ορίστηκε μια γιορτή για να γιορτάσει η οικογένεια την επιστροφή. Όλη η καλή κοινωνία θα ήταν εκεί. Όλη εκτός από την οικογένεια της κυρίας Ευανθίας. Όταν της το ανακοίνωσε ο αρραβωνιαστικός της , η Ευανθία έμεινε σιωπηλή. Δεν έφερε αντίρρηση, δεν το συζήτησε. Την άλλη ημέρα επέστρεψε το δακτυλίδι και γύρισε στην οικογένεια της.< Δεν με πείραξε για εμένα. Εγώ ήξερα την αξία μου, με πείραξε για τους γονείς μου και το σπίτι μου. Αυτοί δεν θα καταλάβαιναν και θα πληγωνόντουσαν, θα επέτρεπα σε ξένους να θίξουν την αξία τους και την υπερηφάνεια τους. Γιατί εγώ την αξία μου την ήξερα, ίσως να μην την ήξεραν οι δικοί μου> μου επανέλαβε σαράντα χρόνια μετά γεμάτη καμάρι για την τότε απόφαση της.
Η αυτοεκτίμηση είναι προσωπική
Είναι η προσωπική μας στάση απέναντι σε αυτά που θέλουμε και σε αυτά που κατορθώνουμε. Αφορά τις νίκες μας. Την επιτυχή έξοδο από τις συγκρούσεις μας. Την ανοχή μας στη ματαίωση και τη στέρηση. Τα μικρά καθημερινά πράγματα και τις σκοτούρες μας. Είναι η εσωτερική μας εικόνα και αξιολόγηση. Είναι το τολμώ και το δειλιάζω. Είναι αυτό που νιώθουμε και διστάζουμε να δούμε. Αυτό που μας ξεγελάει και το απωθούμε.
Το σημαντικότερο όμως στοιχείο της αυτοεκτίμησης είναι ότι είναι οδηγός στις επιλογές μας. Επιλέγουμε με βάση την εκτίμηση των δυνατοτήτων μας, πολλές φορές χωρίς να αναγνωρίζουμε άλλους δρόμους καλύτερους. Και εφόσον επιλέξουμε, δεσμευόμαστε. Το καλύτερο δεν υπάρχει γιατί δεν το βλέπουμε. Η αυτοεκτίμηση καθοδηγεί την αντίληψη. Χαμηλή αυτοεκτίμηση, χαμηλός κόσμος, χαμηλές προσδοκίες. Το λάθος δεν αναγνωρίζεται, γιατί έτσι μπορούσαμε. Πολλές φορές όμως η κρίση μας δεν μετράει τις ικανότητες μας αλλά τους φόβους μας. Ανταποκρίνεται σε μια μάθηση χωρίς συνείδηση. Μετράει τα περασμένα και όχι τα μελλούμενα. Και εμπλεκόμαστε σε κύκλους προσπαθειών και αποτυχιών. Η ζωή του καθενός από εμάς έχει ταυτότητα στην αποτυχία. Φαίνεται σαν να ψάχνουμε πάντα την ίδια είτε στους στόχους είτε στις σχέσεις μας. Υπάρχει ένας σιωπηλός ρυθμός μέσα μας , μια σιγανή μουσική που ρυθμίζει την αυτοεκτίμηση μας και διστάζουμε να την δυναμώσουμε και την ακούσουμε, πολλές φορές την αγνοούμε και δεν τολμάμε να την αλλάξουμε.
Η αυτοεκτίμηση στην ψυχοθεραπεία
Στην ψυχοθεραπεία επιδιώκουμε να μιλήσουμε στην αυτοεκτίμηση. Να της δώσουμε χώρο να φανερωθεί, να βγει από την σιωπή, να αποκτήσει φωνή. Η αλλαγή συμβαίνει μόνον όταν η αυτοεκτίμηση αναληφτεί, γίνει φανερή. Ένα πρόσωπο, που επιδιώκει την αλλαγή, πρέπει να μάθει να αναγνωρίζει τις ικανότητες του. Πολλές ή λίγες, μεγάλες ή μικρές δεν έχει σημασία, αρκεί να είναι δικές του και στην υπηρεσία των αλλαγών, που επιθυμεί στην ζωή του. Η αυτοεκτίμηση δεν αξιολογείται μόνον, αλλά απαιτεί δράση μέσα στην ασφάλεια του πλαισίου της ψυχοθεραπείας. Απαιτεί την φωνή της, που είναι ο λόγος της αλλαγής. Η ψυχοθεραπεία δίνει χώρο στην αυτοεκτίμηση, όπως δίνει χώρο ανακαλύπτει την δύναμη.
Η συνέχεια στην ιστορία της κυρίας Ευανθίας
Με την κυρία Ευανθία βρεθήκαμε πέντε φορές. Δεν χρειαζόταν άλλες, εκείνη ήξερε. Η αφορμή μια σοβαρή ασθένεια, που χρειάστηκε να αντιμετωπίσει και έχασε το θάρρος της. Χρειαζόταν να το συζητήσει και να ανακαλύψει την πηγή του φόβου της. Μόλις την βρήκε, ήταν καλύτερα. Ο φόβος της ήταν μπροστά της και η ψυχική δύναμη δική της. Το ναρκισσιστικό τραύμα από την ασθένεια μπόρεσε να το ενσωματώσει στη ζωή της και ο τρόμος υποχώρησε.
Ένας σχολιασμός
Η αυτοεκτίμηση κερδίζεται ή χάνεται στην παιδική ηλικία. Εμείς σαν γονείς μπορούμε να την χαρίσουμε ή να την στερήσουμε από τα παιδιά μας. Για να κάνουμε στα παιδιά αυτό το δώρο χρειάζεται να τα δούμε όπως πραγματικά είναι και όχι όπως θα θέλαμε να είναι. Χρειάζεται να τα καμαρώνουμε για τις αρετές τους και να τους προσφέρουμε αγάπη για αυτά τα ίδια και να ξεχάσουμε τα ιδανικά παιδιά, που θα θέλαμε να είχαμε. Αγάπη σημαίνει αποδοχή, σεβασμός και φροντίδα. Στα παιδιά δίνουμε, για να έχουν να δώσουν και αυτά στα παιδιά τους. Στα παιδιά τους και όχι σε εμάς, τους γονείς.
