Είμαστε έτσι γεννημένοι να αγαπάμε την ευτυχία και να αποφεύγουμε τον πόνο. Όμως η ευτυχία χωρίς τον πόνο δεν έχει ορισμό και ο πόνος χωρίς την ευτυχία δεν αναγνωρίζεται.
Οι άμυνες που αναπτύσσουμε στη διάρκεια της ζωής μας αφορούν την αποφυγή των οδυνηρών καταστάσεων και του πόνου, τον έλεγχο των συμπεριφορών και των συναισθημάτων που γνωρίζουμε ότι δεν είναι αποδεκτά και τιμωρούνται.
Τις περισσότερες όμως φορές τα συναισθήματα μας βρίσκουν τον τρόπο να εκφράζονται αν και δεν έχουμε επίγνωση ότι τα καταπιεσμένα συναισθήματα γλιστρούν από τη πίσω πόρτα. Τότε επιστρατεύουμε νέες άμυνες για να δικαιολογήσουμε τη συμπεριφορά μας. Όχι πάντα συνειδητά αλλά κάτω από το κατώφλι της συνείδησης μας.
Η παροιμία : <όσα δεν φτάνει η αλεπού τα κάνει κρεμαστάρια > αναφέρεται και περιγράφει γλαφυρά μια κοινή ψυχική άμυνα που χρησιμοποιούμε όλοι μας. Η άμυνα αυτή ενέχει κρύψιμο της επιθυμίας. Επιθυμούμε κάτι διακαώς , προσπαθούμε να το φτάσουμε και κάποια στιγμή απογοητευόμαστε γιατί απομακρύνεται παρ’ όλες τις προσπάθειες μας.
Τότε αντί να βιώσουμε την απογοήτευση και τον πόνο το απορρίπτουμε. Έτσι και αλλιώς δεν άξιζε λέμε στον εαυτό μας και συνεχίζουμε απτόητοι χωρίς να λυπόμαστε . Η άμυνα λειτούργησε αποφύγαμε τον πόνο. Και όχι μόνον αυτό. Καταφέραμε να εκφράσουμε συγκαλυμμένα τον θυμό μας γιατί απορρίψαμε, ότι μας απέρριψε. Εάν ο παραπάνω μηχανισμός μεταφερθεί στις ανθρώπινες σχέσεις είναι φανερό ότι μας προφυλάσσει από τον πόνο και την απόρριψη αλλά δεν επιτρέπει να πενθήσουμε για την απώλεια.
Οι μηχανισμοί άμυνας κρύβουν την πραγματικότητα αλλά συγχρόνως μας κρύβουν τα συναισθήματα μας. Είναι κυρίως από αυτά που προσπαθούμε να απομακρυνθούμε. Να μην γίνουν συνειδητά. Αυτό μπορεί να μας οδηγήσει ακόμα παραπέρα. Η μία άμυνα φέρνει την άλλη. Υπάρχει αυτό που ονομάζεται υπερκαθορισμός.
Εάν σημαντικά πρόσωπα στη ζωή μας, ιδιαίτερα στην παιδική ηλικία μας απορρίψουν, οι άμυνες όπως μας δίδαξε ο John Bowlby μπορεί να μας στερήσουν σοβαρά την ανάπτυξη των συναισθηματικών σχέσεων στη ζωή μας. Το παιδί όταν αποστερηθεί την μητέρα του στην αρχή κλαίει , θρηνεί και βιώνει συναισθήματα οδυνηρά και έντονα. Και ακολουθεί η απελπισία. Κατόπιν εφόσον η μητέρα δεν ανταποκριθεί το παιδία σταματά να διαμαρτύρεται και προσπαθώντας να αποφύγει τον πόνο προσποιείται ότι δεν θέλει τη μητέρα του λέγοντας σαν την αλεπού <δε σε θέλω πια>. Έχει αποφύγει τον πόνο αλλά έχει χάσει και τη σχέση με την μητέρα , που χρειάζεται απελπισμένα.
Αντί επιλόγου
Οι άμυνες μας είναι μέρος της ψυχικής ζωής μας. Μερικές είναι προσαρμοστικές και μας βοηθούν να πορευόμαστε χωρίς μεγάλο ψυχικό κόστος. Άλλες όμως είναι δυσπροσαρμοστικές και φτωχαίνουν τις σχέσεις μας, τη ζωή μας και πολλές φορές οδηγούν στο σχηματισμό συμπτωμάτων. Στην τελευταία περίπτωση η Ψυχοθεραπεία μπορεί να μας απελευθερώσει.